در محیط‌های صنعتی با وجود ماشین آلات و ابزار فراوان، غالبا كارگران در معرض خطرات گوناگون قرار دارند، با پیشرفت فن‌آوری و افزایش كاربرد ماشین آلات در تولید نیز، مخاطرات و احتمال بروز حوادث در اینگونه محیط‌ها افزایش می‌یابد.
ایمنی صنعتی علمی است كه در پیشگیری از بروز حوادث در محیط كار به یاری انسان می‌شتابد و همواره در راستای حفاظت و حراست از نیروی كار و سرمایه گام برمی‌دارد.
اصولا ایمنی صنعتی رشته‌ای است كه به مجموعه تدابیر، اصول و مقرراتی گفته می‌شود كه با به كار گرفتن آنها می‌توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیط‌های صنعتی به گونه‌ای مؤثر و كارا نگهداری كرد و به این وسیله یك محیط‌كار بی‌خطر و سالم برای افزایش كارایی كاركنان به وجود آورد.
تعاریف ایمنی:
ایمنی عبارت است از میزان درجه دور بودن از خطر، واژه Hazard كه در تعریف علمی ایمنی آمده است، در واقع شرایطی است كه دارای پتانسیل رساندن آسیب به كاركنان، تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد یا كاهش كارایی در اجرای یك وظیفه از پیش تعیین شده می‌باشد.
هنگامی كه Hazard وجود دارد امكان وقوع اثرات منفی یاد شده وجود خواهد داشت.
تعریف مخاطره (Danger)
كلمه Danger گویای قرار گرفتن در معرض یك خطر (Hazard) است، به این ترتیب ایمنی متضاد Danger است و در صدد حذف خطرات بالفعل موجود در محیط كار می‌باشد.
ایمنی به طور صد در صد و مطلق وجود ندارد و عملا هم هیچگاه حاصل نخواهد شد. از این رو گفته می‌شود ایمنی حفاظت نسبی در برابر خطرات است.
- منظور از ایمن و غیرایمن چیست؟
یك مكان، یك كار معین و یا یك دستگاه زمانی ایمن انگاشته می‌شود كه احتمال خطر مرگ، مجروح شدن و یا ابتلا به بیماری برای كسانیكه در آنجا بوده یا با آن دستگاه كار می‌كنند در حد قابل قبول پایین باشد. به طور كلی، می‌توان چنین گفت كه میزان خطر قابل قبول با پایین آمدن سطح ایمنی، افزایش سطح ایمنی كاهش می‌یابد. در واقع بهداشت حرفه‌ای بیماری‌ها را كاهش می‌دهد و ایمنی صنعتی به كاهش تمام خطرات می‌پردازد.
- تعریف مهندسی ایمنی:
با توجه به تعریف ایمنی، مهندسی ایمنی عبارت است از «مقررات یا نظامی كه برای كاهش وقوع حوادث از طریق حذف یا كنترل خطرات به كار می‌روند.
در مهندسی ایمنی صنعتی مسائلی كه در ایمن كردن محیط كار مورد توجه قرار می‌گیرند عبارتند از:
- پیشگیری از حوادث
- عوامل انسانی
- طراحی و جانمایی دستگاه‌ها و تجهیزات
- مدیریت و راهبری ایمنی
- آموزش
- بازرسی
حیطه فعالیت مهندسی ایمنی امروزه گسترده‌تر شده است و به شاخه‌ها و گرایش‌های گوناگون دانشگاهی گسترش یافته است كه عبارت است از:
- مدیریت خطر
- پیشگیری از خطرات
- مهندسی آتش‌سوزی
- كنترل خطر
- مدیریت و راهبری ایمنی
مدیریت، مسئول ایمنی و بهداشت كاركنان است، همانگونه كه یك مدیر برای بهره‌وری و سودآوری مسئولیتی سنگین دارد، در مورد ایمنی و بهداشت نیز چنین وضعیتی صادق است. تولید از دست رفته ممكن است از طریق بهبود مدیریت مجددا به دست آید. اما هیچ راهی برای جبران تلفات انسانی كه در نتیجه بروز حوادث حاصل می‌شود، وجود ندارد. این نكته مورد توافق متخصصان علم مدیریت است كه تنها ۱۵ درصد از مشكلات سازمان یا كارخانه ممكن است به وسیله كاركنان حل و كنترل شود، در صورتیكه ۸۵ درصد این مشكلات را می‌توان از طریق مدیریت مهار كرد.
عوامل اصلی در مدیریت ایمنی
- برنامه‌ریزی ایمنی
- سازماندهی ایمنی و فعالیت‌های آن
- هدایت برنامه‌های ایمنی
- كنترل عملكردها و نتایج حاصله