آیین نامه ایمنی کار در ارتفاع در قالب 8 فصل با هدف ایمن سازی محیط کار و صيانت از نیروی انسانی و منابع مادی كشور و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاههایی که عملیات کار در ارتفاع و فرایندهای مرتبط در آنها انجام می گیرد تدوین شده است. در ادامه مطلب؛ متن این آیین نامه به همراه ضمائم آن بصورت متن باز آمده است.
آئين نامه ایمنی کار در ارتفاع
-
کليات و تعاریف
-
فصل اول: الزامات عمومي
-
فصل دوم: نردبان
-
فصل سوم: جايگاه كار
-
فصل چهارم: داربست
-
فصل پنجم: روش دسترسي با طناب
-
فصل ششم: سامانه متوقف کننده و محدود كننده سقوط
-
فصل هفتم : تور ايمنی
-
فصل هشتم : بالابرهای سيار
-
ضمايم
كليات و تعاريف:
هدف :
هدف از تدوین این آیین نامه ، ایمن سازی محیط کار و صيانت از نیروی انسانی و منابع مادی كشور و پیشگیری از حوادث ناشی از کار در کلیه کارگاه هایی مي باشد که عملیات کار در ارتفاع و فرایندهای مرتبط ، در آنها انجام می گیرد .
دامنه شمول :
مقررا ت اين آيين نامه به استناد ماده 85 قانون کار جمـــهوری اسلامی ایران تدوین گردیده و برای کلیه کارگاه های مشمول قانون مذکور لازم الاجرا می باشد .
کار در ارتفاع :
هر کار يا فعاليتي که موقعيت انجام آن ، در ارتفاع بيش از 2/1 متر نسبت به سطح مبنا انجام گيرد .
سطح مبنا :
اولین سطح زیرین جایگاه کار یا سکوی کار در ارتفاع ، كه بصورت ایمن گسترش یافته است .
مراجع ذيصلاح آموزشي :
به مراكزي اطلاق مي گردد كه مجوز لازم را از سازمان آموزش فني و حرفه اي كشور يا ساير مراكز بين المللي معتبر اخذ نموده باشند .
مجري ذيصلاح :
شخص حقیقی یا حقوقی است كه صلاحيت ، تجربه و مهارت انجام كار را به صورت علمي و فني داشته و مي تواند با استفاده از نيروي كارآمد و شخص ذیصلاح نسبت به انجام عمليات برپايي ، تغييرات و جمع آوري تجهيزات سامانه كار در ارتفاع اقدام نمايد .
شخص ذيصلاح :
متخصصي است با دانش فني و مهارت لازم مطابق با شرايط اين آيين نامه که با گذراندن دوره هاي آموزشي از مراجع ذيصلاح آموزشي ، توانايي سرپرستي و نظارت بر کار در ارتفاع را داشته باشد . ضمنا نامبرده مي تواند نماينده مجري ذيصلاح يا كارفرما باشد .
عامل كار در ارتفاع :
فردي است که آموزش هاي متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرايط گذرانده و نسبت به اخذ گواهينامه مربوط از مراجع ذيصلاح آموزشي اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ايمن مي باشد .
حفاظت از سقوط :
مجموعه تدابير و اقداماتي است که به منظور پيشگيري از سقوط يا کاهش عوارض و صدمات ناشي از آن انجام مي شود .
روش هاي ايمن انجام کار در ارتفاع :
الف-سامانه محدود کننده :
سامانه اي است كه از قرارگيري فرد در وضعيت سقوط جلوگيري مي کند و به دو شكل عمومي نظير ، نرده حفاظتي و فردي شامل نقطه اتصال ، لنيارد و کمربند حمايل بند کامل بدن مورد استفاده قرار مي گيرد .
ب-سامانه متوقف کننده :
سامانه اي است كه با استفاده از تجهيزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژي ناشي از سقوط باعث كاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل كار در ارتفاع كار مي گردد . كه به دو شكل فردي شامل ،کمربند حمايل بند کامل بدن ، طناب ایمنی و نظاير آنها و عمومي مانند تور ايمنی مورد استفاده قرار مي گيرد .
ج-دسترسي با طناب :
اين روش شامل دو سامانه ايمن مجزا مي باشد : يكي به عنوان طناب دسترسي و ديگري تحت عنوان طناب پشتيبان عمل مي نمايد كه شامل ، کمربند حمايل بند کامل بدن همراه با وسايل ديگري براي صعود و فرود به جايگاه كار ، و یا از آن و نيز موقعيت استقرار مناسب استفاده مي شود .
فاصله ايمن :
حداقل فاصله اي است كه براي جلوگيري از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرارمي گيرد .
لنيارد :
طناب يا تسمه اي است كه به منظور ايجاد ارتباط بين عامل كار در ارتفاع با نقطه يا طناب تكيه گاه يا سازه ثابت با كمترين ايجاد مزاحمت مورد استفاده قرار مي گيرد .
كمربند ايمني :
وسيله اي است از جنس الياف طبيعي يا مصنوعي با تركيبات پليمري که ناحيه كمر را مي پوشاند .
حمايل بند كامل بدن ( هارنس ) :
پوششي است از جنس الياف با تركيبات پليمري و مقاوم كه عموما از انتهاي بالاي ران تا روي سطح كتف را پوشانده و توسط قلابهايي كه به روي آن متصل است ، فرد را به ساير تجهيزات سامانه هاي كار در ارتفاع وصل مي كند .
قلاب قفل شونده ( كارابين ) :
ابزاري است حلقه اي شكل كه براي اتصال اجزاء سامانه هاي كار در ارتفاع به يكديگر ، مورد استـــفاده قرار مي گيرد و به دو شكل پيچي يا قفل خودكار ، ايمن می گردد .
شوك گير :
ابزاري است كه در روش هاي ايمن انجام كار در ارتفاع ، به منظور كاهش اثر نيروي ضربه حاصل از سقوط ، مورد استفاده قرار مي گيرد .
انواع طناب :
تکیه گاهی ، عملیات ، ایمنی ، دینامیکی ، نیمه استاتیک ، پشتیبان
طناب تكيه گاهي :
طنابي است انعطاف پذير كه از يك سمت به تكيه گاه ايمن متصل گرديده و به منظور حفاظت و محدود سازي فرد در برابر سقوط عمل مي كند .
طناب عمليات :
طنابی از نوع تكيه گاهي است كه براي حالت معلق ، موقعيت گيري و محدودسازي فرد در عمليات صعود و فرود مورد استفاده قرار مي گيرد .
طناب ايمني :
طنابي از نوع تكيه گاهي است كه در زمان سرخوردن عامل كار در ارتفاع ، از دست دادن موقعيت اوليه وي عمل نموده و فرد را در حین سقوط متوقف می نماید .
طناب ديناميك :
طنابي است با خاصيت كشساني كه براي جذب شوك ناشي از سقوط و به حداقل رساندن نيروي برخورد مورد استفاده قرار مي گيرد.
انواع نردبان :
یک طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ریلی ، ثابت سقفی ( پله مرغی ) ، کشویی ، طنابی
داربست :
ساختاري است موقتي ، كه براي ايجاد يك يا چند جايگاه كار به منظور حفظ و نگهداري كارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسي كارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار مي‌گيرد و به انواع ثابت ، متحرك ، ديواركوب ، معلق و نردباني تقسيم مي شود.
اجزاء داربست :
پايه ، كفشك ، تير ، دستك ، اتصالات يا بست ها ، راه دسترسي ، کف پوش سکو ، پاخور ، تير مياني حفاظتي ، تير بالايي حفاظتي ، بالشتك ، صفحه پايه
بالشتك :
صفحه اي است از جنس چوب ، فلز و يا بتن كه براي گسترش بار وارده از لوله پايه يا كفشك به زمين مورد استفاده قرار مي گيرد .
راه دسترسي :
براي رسيدن ايمن عامل كار در ارتفاع كار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار مي گيرد .
مهار:
قطعه اي است كه بصورت مايل و افقي در ترازهاي مختلف بر روی داربست نصب گرديده و به عنوان باربر عمل مي كند .
بادبند :
قطعه اي است كه در طول ، عرض يا ارتفاع ( عمودي يا مورب ) براي جلوگيري از حركت جانبي در داربست نصب مي گردد .
بالابر سیار:
ماشین سیاری است که برای انتقال افراد برای کار در ارتفاع ، از داخل سکو ( محفظه ایمن ) استفاده می شود با این دید که افراد می توانند در یک موقعیت دسترسی خاص به داخل سکو سوار یا پیاده شوند و به دو گروه اصلی زیر تقسیم می شوند :
گروه الف : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار همواره داخل خط واژگونی است .
گروه ب : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگونی باشد .
و براساس نوع حرکت به سه گروه زیر تقسیم می شوند :
نوع اول : بالابر سیاری که حرکت آن فقط در موقعیت ترافیکی مجاز می باشد .
نوع دوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از مکانی بر روی شاسی کنترل می شود .
نوع سوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از درون سکو کنترل می شود.
ضريب ايمني :
نسبتی است که از تقسیم حداکثر نيروي وارده به سازه که می تواند سازه در برابر شكست یا تخريب مقاومت نموده به نيروي وارده ناشي در زمان بهره برداري كه به همان عضو وارد مي گردد . اين ضريب هرگز نبايد كمتر از 4/2 باشد . ( براساس استاندارد ANSI A92 و BSEN280 )
حد بار كاري :
حداكثر باري است كه توســط بخشي از تجهيزات در وضعيت مشخص شده توسط شركت ســازنده ، مجاز به بهره برداری و استفاده از دستگاه یا تجهبرات مي باشد .
بار كاري ايمن (SWL):
حداكثر حمل بار در شرايط ايمن كه براي بخشي از تجهيزات ، در وضعيت هاي مشخص در نظر گرفته مي شود.
توجه 1 : تصاوير بعضی از مواد آیین نامه در ضمیمه پيوست مي باشد .
توجه 2 : كليه واحدهاي مورد استفاده در اين آيين نامه براساس سيستم متريك مي باشد .